Popularne wyszukiwania: Rak płuca Rak piersi Rak szyjki macicy Rak jelita grubego Rak gruczołu krokowego
Nowotwory złośliwe w Polsce
Monitorowanie stanu zdrowia społeczeństwa jest jedną z podstawowych metod pozyskiwania wiedzy, na podstawie której wskazywane są główne kierunki polityki w zakresie zdrowia publicznego o udowodnionej naukowo skuteczności (ang. evidence based public health intervention). Ocena skuteczności postępowania klinicznego, interwencji w zakresie zdrowych zachowań, a także eliminacji nawyków przyczyniających się do pogorszenia zdrowia na poziomie populacyjnym może odbywać się tylko dzięki dobrze prowadzonym rejestrom populacyjnym gromadzącym odpowiednie dane (np. zachorowania na choroby przewlekłe, zgony). Działania te wspierają medycynę naprawczą i poprzez dobrze zaplanowane interwencje (np. ograniczenie palenia tytoniu) mogą przyczynić się do zarówno do ograniczenia kosztów leczenia jak i do ogólnej poprawy zdrowia społeczeństwa.
W okresie powojennym znacząco zmienił się demograficzny obraz polskiej populacji –podwojeniu uległa liczba osób w wieku 65 lat i więcej (5% mężczyzn i 8% kobiet w 1963 roku, 14% mężczyzn i 20% kobiet w końcu drugiej dekady XXI wieku). Nastąpiła migracja ludności wiejskiej do miast – udział ludności miejskiej zwiększył się z 49% w połowie XX wieku do 60% w drugiej dekadzie XXI wieku. W ciągu ostatnich 150 lat przeciętne trwanie życia wzrosło o około 40 lat, w 2018 roku osiągając 73,9 lat u mężczyzn i 81,7 lat u kobiet.
Ryc. Struktura demograficzna ludności w Polsce w latach 1950, 1985, 2021
Nowotwory złośliwe stanowią narastający problem zdrowotny, społeczny i ekonomiczny w Polsce. Skalę tego problemu określa liczba nowych zachorowań - około 170 tys. oraz liczba zgonów - ponad 100 tys. zgonów. Obecnie ponad 1,17 mln Polaków żyje z chorobą nowotworową. w końcu drugiej dekady XXI wieku. Szacuje się, że pod koniec drugiej dekady XXI wieku na każde 100 tys. polskiej populacji co roku u około 440 osób zdiagnozowano nowotwór, a ponad 3 tysiące żyło z chorobą nowotworową zdiagnozowaną w ciągu ostatnich 10 lat. Częstość występowania nowotworów wzrasta wykładniczo wraz z wiekiem 10-krotnie co dwie/trzy dekady życia (link). Nowotwory są drugą w kolejności przyczyną zgonu w Polsce (po chorobach układu krążenia) odpowiadając za około ¼ zgonów. Udział nowotworów jako przyczyny zgonu jest uzależniony od wieku. W najmłodszej grupie wieku (0-19 lat) nowotwory stanowią około 6-7% przyczyn zgonów w tym wieku (nieco częściej wśród chłopców). Choroby nowotworowe stały się dominującą przyczyną zgonów młodych i w średnim wieku kobiet powodując w połowie drugiej dekady XXI wieku 1/3 przedwczesnych zgonów w grupie wiekowej 20-44 lat i około 50% w grupie 45-64 lat (choroby układu krążenia były odpowiedzialne za 25% zgonów w tej grupie wieku). Wśród mężczyzn w wieku średnim nowotwory opowiadają za około 1/3 zgonów, a w starszym wieku ( 65 i więcej lat) za 1/5).
Nowotwory w liczbach
100 tys.
to liczba zgonów rocznie z powodu chorób nowotworowych
1,17 mln
Polaków żyje z chorobą nowotworową
440
osób na każde 100 tys ma zdiagnozowany nowotwór
25%
Nowotwory są przyczyną ponad 25% zgonów w Polsce
Od połowy lat 60. XX wieku liczba zachorowań i zgonów nowotworowych w polskiej populacji zwiększyła się około 2,5 razy. Obecnie liczba zachorowań mężczyzn i kobiet jest podobna (po około 85 tysięcy), natomiast liczba zgonów jest wyższa wśród mężczyzn o około 10 tys. (odpowiednio 55 tysięcy wobec 46 tysięcy). Przewaga ta wynika przede wszystkim ze struktury zachorowań – źle rokujący nowotwór płuca jest przyczyną 1/6 zachorowań mężczyzn (1/3 zgonów), natomiast wśród kobiet dominuje dobrze rokujący rak piersi (1/5 zachorowań)
Wydłużenie życia oraz zwiększenie okresu narażenia na różne czynniki sprzyjające zachorowaniom na choroby przewlekłe (tzw. czynniki ryzyka) powoduje przyrost liczby zachorowań na te choroby. Zmiany w strukturze wieku ludności, które nastąpiły w Polsce w okresie powojennym, będą postępowały. Zgodnie z prognozami Głównego Urzędu Statystycznego w ciągu najbliższych dekad 1/3 ludności Polski będzie w wieku 65 lat i więcej.
U mężczyzn najwięcej zachorowań notuje się między 55. a 79. rokiem życia. U kobiet najwięcej zachorowań przypada na grupę wieku 50-74 lat. W grupie wiekowej 20-59 lat współczynniki zachorowalności kobiet są wyższe niż mężczyzn. Najwięcej zgonów nowotworowych u obu płci przypada na siódmą i ósmą dekadę życia.
Struktura zachorowań odbiega od struktury zgonów, gdyż w przypadku zgonów większy udział mają nowotwory o złym rokowaniu. Od ponad dekady umieralność kobiet z powodu nowotworów złośliwych płuca jest wyższa niż z powodu nowotworów piersi, podczas gdy wśród zachorowań udział nowotworów piersi jest ponad dwukrotnie wyższy niż nowotworów płuca. Od 2016 roku struktura zachorowań mężczyzn na nowotwory złośliwe wykazuje podobny rozkład jak w innych rozwiniętych krajach Europy – rak gruczołu krokowego jest najczęstszym nowotworem mężczyzn z udziałem około 20%, a rak płuca zajmuje drugą pozycję. Zarówno wśród mężczyzn jak i kobiet nowotworem o wysokiej zachorowalności jest rak jelita grubego zajmujący 2-3 pozycję wśród zachorowań i zgonów.
W populacji polskich mężczyzn w drugiej połowie XX wieku najszybciej rosło zagrożenie nowotworem płuca. Ostatnie trzy dekady przyniosły zahamowanie tego niekorzystnego trendu i po 1997 roku zmianę kierunku na malejący. Nowotwory gruczołu krokowego charakteryzuje się najwyższą dynamiką wzrostu zachorowalności, szczególnie przyspieszeniem tempa wzrostu w ostatniej dekadzie i od 2016 roku pozostają najczęstszym nowotworem mężczyzn. Jednocześnie obserwuje się stabilizację umieralności i znaczącą poprawę wskaźników przeżyć w ostatniej dekadzie. Schorzeniem o znacznej dynamice wzrostu zachorowalności i drugim co do częstości zgonów jest nowotwór jelita grubego. Czwarty po względem częstości występowania rak żołądka charakteryzuje spadek zachorowalności i umieralności obserwowany przez ostatnie pół wieku.
Od połowy lat 70. do połowy pierwszej dekady XXI wieku w populacji kobiet najczęstszą nowotworową przyczyną zgonów był rak piersi. Od początku lat 80. do początku drugiej dekady XXI wieku trwała stabilizacja umieralności (przy stale utrzymującym się wzroście zachorowalności) i od 2007 roku rak piersi jest drugą nowotworową przyczyną zgonu. W 2010 roku nastąpiło niekorzystne odwrócenie malejącego trendu umieralności kobiet z powodu raka piersi. Gwałtowny przyrost zachorowań i zgonów z powodu raka płuca spowodował, że frakcja zgonów z powodu raka płuca przekroczyła frakcję nowotworów piersi i rak płuca od ponad 10 lat pozostaje główną nowotworową przyczyną zgonów kobiet. Po okresie szybkiego wzrostu umieralności z powodu raka jelita grubego od początku XXI wieku rozpoczęła się wyraźna tendencja spadkowa. Umieralność z powodu nowotworów żołądka wykazuje systematyczny spadek, stając się z najczęstszego nowotworu jeszcze w połowie lat 70. nowotworem rzadkim (4-krotny spadek współczynników umieralności). Umieralność i zachorowalność z powodu nowotworów szyjki macicy wykazuje systematyczną tendencję malejącą.
